Bölge, Guyana’nın ortalarında bulunan Esequibo Irmağı’nın batısında yer alıyor.
Yüzölçümü yaklaşık 160 bin kilometrekare olan, 125 bine yakın nüfusu bulunan Esequibo yahut Guyana Esequibo olarak bilinen bölge, güçlü petrol rezervlerinin yanı sıra altın, kömür ve kıymetli taşlara sahip olmasıyla biliniyor.
Söz konusu ihtilaflı bölge Guyana’nın neredeyse üçte ikisine denk geliyor.
Sömürge devrinden bu yana iki ülke ortasında tartışmalı bölge olarak bilinen Esequibo’da, bilhassa 2015’te keşfedilen yüksek kaliteli petrol rezervleri ihtilafı artırdı.
Esequibo bölgesinin kendisine ilişkin olduğunu savunan Venezuela hükümeti, 3 Aralık’ta, komşu ülke Guyana ile ihtilaflı bölgeye ait düzenlediği referandumda, halkının yüzde 96’sının dayanağını aldı.
Devlet Lideri Nicolas Maduro, Esequibo bölgesinin Venezuela’nın yeni haritasına dahil edilmesi ve bu haritanın devletin bütün kurumlarına asılması talimatını verdi.
Guyana’nın Esequibo’daki askeri hareketliliğine karşılık olarak tartışmalı bölgeye yakın Tumeremo kasabasına askeri birlik sevk edilmesi buyruğunu veren Maduro, yeni önlemler alacaklarını duyurdu.
Komşu ülke Guyana tarafından yapılan son açıklamada ise Venezuela’nın “uluslararası hukuka alışılmamış şekilde” referandum yaptığı ve bölgesel barışı tehdit ettiği belirtildi.
Guyana Cumhurbaşkanı Irfaan Ali, kısa müddet evvel ihtilaflı bölgedeki askeri birlikleri ziyaret ederek, Venezuela’yı gören bir zirveden ülkesinin bayrağını göndere çekti.
MADURO’DAN AÇIKLAMA
Venezuela hükümeti, 1899 Paris Tahkim Kararı’nın kararsız olduğunu ve 1966 Cenevre Mutabakatı uyarınca bölgenin ülke topraklarına dahil edilmesi gerektiğini savunuyor.
Venezuela, Cenevre Mukavelesi ve milletlerarası hukuk uyarınca Esequibo bölgesini topraklarına dahil etmeyi ve orada yaşayanlara pasaport ve kimlik vermeyi taahhüt ediyor.
Maduro, farklı tarihlerdeki açıklamalarında, Cenevre Mutabakatı’na nazaran, Esequibo’nun kendilerine ilişkin olduğunu ve buranın kaynaklarının, Guyana tarafından ABD’li petrol şirketi Exxon Taşınabilir eliyle sömürüldüğünü söyledi.
ESEQUİBO TARİHİ
İki ülke ortasındaki yüzyılı aşkın uyuşmazlık Guyana’nın 1831-1966 yıllarında Birleşik Krallık sömürgesi olduğu periyoda dayanıyor.
Birleşik Krallık’ın Guyana için çizdiği hudutları kabul etmeyen Venezuela, birinci itirazını 1841’de ortaya koydu.
Taraflar ortasında yürütülen diplomatik görüşmelerden sonuç alınamayınca uyuşmazlık 1897’de mahkemeye sevk edildi.
1899 Paris Tahkim Kararında, Esequibo Irmağı, Birleşik Krallık’ın isteği doğrultusunda Guyana’nın batı sonu olarak belirlendi.
Guyana’nın bağımsızlığını kazanmasına 4 yıl kala tekrar harekete geçen Venezuela, 1962’de mevzuyu tekrar gündeme getirdi ve Esequibo’nun kendi toprağı olduğunu yineledi.
GUYANA TARAFI NE DİYOR?
Bağımsızlığını 1966’da kazanan ve 1970’te İngiliz Milletler Topluluğuna dahil olan Guyana, o periyot Esequibo’nun kendisine ilişkin olduğunu resmen ilan etti.
Guyana, iki ülke ortasındaki hudutların İngiliz sömürge periyodunda belirlendiğini ve 1899 Paris Tahkim Kararı’nın baz alınması gerektiğini savunuyor.
Guyana, Esequibo uyuşmazlığını 2018’de Birleşmiş Milletlerin yargı organı Milletlerarası Adalet Divanına (ICJ) taşıdı.
ICJ, Venezuela’dan Guyana yönetimindeki bölgelerde mevcut durumu değiştirecek aksiyondan kaçınmasını istedi.
PETROL KEŞFİNDEN SONRA GUYANA ZENGİNLEŞTİ
Guyana’nın, ABD’li güç şirketi Exxon Mobile petrol çıkarma müsaadesi vermesinin akabinde bölgenin ekonomik zenginlikleri kademeli olarak gün yüzüne çıktı.
Venezuela ise Guyana’nın Exxon Mobil’e petrol çıkarma müsaadesi vermesini o periyot yasa dışı ilan etti ve karara reaksiyon gösterdi.
Ülkede günlük 1200 varil olan petrol üretiminin bugünlerde 400 bin varile ulaştığı, Guyana’nın petrol gelirlerine bağlı olarak geçen yıl yüzde 57 büyüdüğü ve bu yıl ise yüzde 25 büyümesinin beklendiği kestirim ediliyor.
Danışmanlık şirketi Rystad Energy, Guyana’nın petrol ve gazdan elde ettiği gelirin 2030’da yıllık 7,5 milyar doları yakalayabileceği değerlendirmesinde bulundu.
Dünya Bankası datalarına nazaran, son 20 yılda Guyana’nın kişi başına düşen ulusal geliri 2002’de 955 dolar iken, 2022’de 18 bin 989 doları aştı.
Ekonomi uzmanları Guyana’nın 2025’te yıllık 4,2 milyar dolar gelir edeceği ve 2040’ta ise bunun 157 milyar dolara ulaşabileceği kestiriminde bulunuyor.
Öte yandan Nicolas Maduro, devlet şirketlerine Guyana tarafından yönetilen topraklardaki petrol yataklarını ve madenleri işletme talimatı verdi.
ÇATIŞMA ÇIKAR MI?
Guyana, Venezuela’nın memleketler arası hukuka ters biçimde kendisine ilişkin toprağın ilhak edileceğini ve çatışma çıkmasından endişelendiğini açıklasa da uzmanlara nazaran, bu şimdilik zayıf bir ihtimal görülüyor.
Guyana askeri birliklerinin, ABD ile ortak tatbikat yaptığı ve Brezilya’nın hududa askeri destekte bulunduğu haberlere yansımıştı.
AA
